پرفسور محمد تقی زهتابی شهید راه حقیقت

 

آنا دیلیمی سئودیم
سئودیکجه درینلشدیم
و درینلشدیکجه اونو 

داها آرتیق سئودیم

پرفسور محمد تقی زهتابی در سال۱۳۰۲در یک خانوادهٔ روشنفکر شبستری و مشهور به عائله کیریشجی تولد یافت پس از اتمام تحصیلات ابتدایی در مدرسه شبستر برای ادامه تحصیل به تبریز مهاجرت کرده و در مدرسه فیوضات تبریز مشغول شد  و بعد اتمام دوره دبیرستان در دانشسرای تربیت معلم تبریز به تحصیل ادامه داد  و در پایان این دوره در مدرسه رشدیه تبریز به تدریس دوره ابتدایی پرداخت

در همین سالها زهتابی با حضور در کلاسهای درس حاجی یوسف شعار به آموختن زبان عربی همت گماشت.
و نیز با حضور در کلاسهای زبان فرانسه کاتولیک های تبریز این زبان را نیز فرا گرفت
در سال 1325 که دانشگاه تبریز به وسیله حکومت ملی آذربایجان تاسیس شد، استاد در دانشکدۀ ادبیات آنجا پذیرفته شده و به عنوان یکی از دانشجویان اولین دوره در آن دانشگاه مشغول تحصیل شد.پس از انحلال حکومت دموکرات آذربایجان به وسیلۀ نیروهای ارتش پهلوی، استاد در سال 1327 برای فراگیری علم و تحصیل در زمینۀ ادب و تاریخ زبان ترکی به صورت قاچاقی وارد شوروی گردید.
در آنجا با اشارۀ حزب توده و رهبران فرقۀ دموکرات به دو سال زندان محکوم شده، بعد به سیبری فرستاده شد. بعد از تحمل سه سال زندان در سیبری به دوشنبه تبعید گردید و سرانجام در سال 1333 پس از سه سال تبعید توانست خود را به باکو برساند و در دانشکدۀ زبان و ادبیات دانشگاه دولتی باکو مشغول تحصیل گردد. همچنین از همین سال به عضویت هیأت علمی دانشکدۀ خاورشناسی باکو در آمد و در آن دانشکده به تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت. در سال 1969 با دفاع از تز دکترای خود با عنوان «زندگانی و خلاقیت ابونواس» مدرک دکتری گرفت و سه سال بعد موفق به اخذ لقب دوچنت شد. در همین سالها با خانم دکتر خاور اسلان محقق زبان و ادبیات آذربایجانی ازدواج نمود که حاصل این پیوند دو فرزند به نامهای بابک و آذر بود.
در طی سالهای اقامت در باکو و شوروی به دلیل مخالفت رهبران فرقۀ دموکرات آذربایجان، موفق به چاپ هیچ یک از آثار خود نگردید. سرانجام در سال 1350 از شوروی خارج و به عراق و بغداد رفت و در دانشگاه بغداد به تدریس «زبان دیرین ترکی» و «زبان فارسی» پرداخت. در سال 1357 به دلیل پدید آوردن آثار علمی فراوان مفتخر به دریافت لقب پروفسوری از دانشگاه بغداد گردید. در طی سالها اقامت در بغداد، استاد به دفعات مسافرتهایی به آلمان نیز داشتند و در آنجا نیز مشتاقان علم و ادب از گنجینۀ دانش بی کران ایشان بهره مند می شدند.اما آنچه در طی این سالها قلب استاد را به درد می آورد، فراق و دوری از وطن بود. ایشان که هدفش از سفر به خارج از کشور به دست آوردن علم و دانش به خصوص در زمینۀ ادب و فرهنگ آذربایجان ـ چیزی که با توجه به دوران خفقان رژیم منحوس پهلوی به دست آوردنش در ایران غیر ممکن بود ـ و انتقال آن به مردم سرزمینش بود، حال آن شایستگی را در خود می دید که به آغوش وطن بازگردد و سینه های تشنۀ طالبان علم را از دانش خود سیراب گرداند..
وقوع انقلاب اسلامی، این امکان را برای استاد به وجود آورد. دیگر آن خفقان قبلی از بین رفته بود و او می توانست در کنار مردم سرزمینش قرار گیرد. به همین خاطر در پی نوشتن تقاضایی برای ورود به کشور و موافقت با آن، استاد در اوایل سال 1358 وارد کشور شد و از همان سال با ایجاد کرسی زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی در دانشگاه تبریز با عنوان استادی به تدریس زبانهای ترکی و عربی مشغول گردید. اما متاسفانه دو سال بعد به بهانه های واهی و در عین بی گناهی به چهار سال زندان محکوم و پس از آزادی از زندان نیز از تدریس در دانشگاه محروم گردید..
بدین ترتیب استاد بار سفر بسته، رحل اقامت در خانۀ آبا و اجدادی خود در شبستر افکند و در آنجا مشغول مطالعه و بررسی و تحقیق و نویسندگی شد.سرانجام نیز در آخرین روز پاییز سال 1377 در حالیکه تنها چند روزی بود که از سفر علمی به آلمان برگشته بود، در اثر سکتۀ قلبی (؟) در پشت میز مطالعه جان به جان آفرین تسلیم کرد.مراسم خاکسپاری آن عزیز از دست رفته با شکوه زیاد و با حضور بسیاری از شخصیت های علمی ـ فرهنگی آذربایجان در شهرستان شبستر انجام گرفت و بدین ترتیب مردی که تمام عمرش را در راه اعتلای وطن و ملت گذارده بود، به خاک سپرده شد. هرچند که یادش برای همیشه در قلوب مردم آذربایجان زنده خواهد بود..
نگاهی به خصوصیات رفتاری
خصیصه ای که همگان در استاد به وضوح می دیدند، جوان دل بودن ایشان بود. وی با آنکه در اواخر عمر 75 سال از سنشان گذشته بود، ولی بسان جوانی 20 ساله پر شور و شوق بود. خستگی را نمی شد در چهرۀ ایشان دید. رفتارشان به خصوص با جوانان چنان بود که هرکس کمی با او هم صحبت می شد مجذوبش می گشت. به دلیل همین مجذوبیتشان محبوب ترین فرد در بین دانشجویان و جوانان آذربایجانی به شمار می رفت..
زندگانیش بسیار بسیار ساده بود. نه در خانه اش و نه در پوشش اش و نه در هیچ جای دیگر نشانی از تجمل نمی توانستی پیدا کنی. بسیار ساده و بی ریا می زیست و به این سادگی نیز افتخار می کرد.هیچگاه بسان بعضی ها در مقابل سئوالی که جوابش را نمی دانست، از خود جوابی در نمی آورد و می گفت : می گردم و پیدا می کنم. عدم پیشرفت ملل شرق را در عدم ایجاد محیطی مناسب برای اقوام مختلف جهت برخورداری از حقوق ملیشان می دانست و معتقد بود تا زمانی که این چنین محیطی ایجاد نگردد، آن استعدادهای طبیعی که در مردم مشرق زمین نهفته است هیچگاه به منصۀ ظهور نخواهند رسید..
آثار قلمی پروفسور محمدتقی زهتابی
استاد در زمینه های مختلف علمی ـ ادبی صاحب نظر بودند. ایشان با آنکه مورخی توانا بودند، شاعری پر قریحه نیز بودند. در عین حال در ادبیات ترکی نیز از همگان سر بودند. استاد به پنج زبان ترکی، فارسی، عربی، روسی و فرانسه احاطۀ کامل داشت و در جاهای مختلف به تدریس این زبانها پرداخته بود. در زمینه شعر، اشعار بسیاری از ایشان چاپ شده است بمانند:
    ایتتیحاد یولو آیلیقئ (ماهنامه اتحاد یولو) - بغداد
    آذربایجان تورکجه سی نین نحوی - تبریز
    پروانه نین سرگوذشتی (سرگذشت پروانه) ـ بغداد
    باغبان ائل اوغلو (نگاهی به حرکات مشروطه و انقلاب پرشور مردم ایران به خصوص آذربایجانیان و تبریزیان در مقابل استبداد و استعمار و بررسی زندگانی یکی از قهرمانان و سرداران جنگهای 11 ماهه تبریز به نام حسین خان باغبان به صورت شعر) ـ بغداد
    چریک افسانه سی (افسانۀ چریک) ـ بغداد
    بذ قالاسیندا (در قلعۀ بذ) ـ برلین
    بختی یاتمیش (بخت خوابیده) ـ بغداد
    ارک هفته لییی (هفته نامه ارک) - برلین
    هستی نسیم - بغداد
    جنایات ۲۵۰۰ ساله شاهان - بغداد
    آیا زبان فارسی به زبان ملل دیگر ایران برتریت دارد؟ - بغداد
    قواعد الفارسیه - بغداد
    معاصر آذری ادبی دیلی - تبریز
    زبان آذری ادبی معاصر - تبریز
    علم المعانی، لکسیکولوژی - تبریز
    قوی اولسون اون (بگذار ده شود) - تبریز
    باغبان ائل اوغلو - تکمیل شده ـ تبریز
    ایران تورکلری نین اسکی تاریخی (تاریخ دیرین ترکان ایران) ۱ و ۲  - تبریز
    شاهین زنجیرده (شاهین در زنجیر) ـ تبریز
    علی آغا واحیددن خاطیره لریم - تبریز
ستاره ای که در آسمان ادب و فرهنگ آذربایجان درخشید
اشعار استاد یکی از بهترین و پرمعناترین نمونه های شعر ترکی معاصر هستند و ایشان را می توان در زمینۀ شعر یکی از شاعران برجستۀ قرن حاضر در حوزۀ زبان ترکی خواند. استاد در زمینۀ ادبیات ترکی آذربایجانی دارای علمی سرشار  و دانشی فراوان بودند، طوریکه شاگردان بسیاری علاوه بر ایران در خارج از کشور منجمله جمهوری آذربایجان، ترکیه، آلمان، سوئد و ... داشتند. ایشان را می توان بزرگترین ادیب زبان ترکی در ایران در سدۀ اخیر دانست، چرا که خدمات بسیار ارزنده ای در این زمینه انجام داده اند که می توان به موارد زیر اشاره کرد.:
ـ تدریس زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی بعد از ورود به ایران تا پایان عمر
ـ در طول این 20 سال ایشان هزاران شاگرد در ساحۀ ادبیات پروراندند که اینک هر یک برای خود عالمی هستند
کتاب تاریخی ایران تورکلری نین اسکی تاریخی (تاریخ دیرین ترکان ایران) ـ جلد اول ـ از ماقبل از تاریخ تا حملۀ اسکندرـ که چند ماه پیش از درگذشت استاد از زیر چاپ خارج شد و به دست مشتاقان رسید مهمترین اثر چاپ شدۀ ایشان است و بعد از درگذشت پروفسور زهتابی ، جلد دوم «ایران تورکلری نین اسکی تاریخی» نیز بمانند بسیاری از آثار قلمی وی به وسیله مرکز نشر آثار استاد و با همت شاگردان ایشان چاپ شده اند..
از آنجائیکه در زمان رژیم طاغوت به دلیل وجود افکار نژادپرستانه در خاندان پهلوی، وجود تبار ترک در ایران از سوی دولت و عالمان وابسته به آنان انکار می گردید. حال آنکه قضیه هیچگاه چنین نبود و ترکان در تاریخ از اولین آفرینندگان تمدنهای بشری به شمار می آیند. در این کتاب 870 صفحه ای اقوام از لحاظ زبان شناختی به سه گروه عمده تقسیم شده اند: التصاقی، تحلیلی (قالبی) و هجایی. التصاقی مانند ترکی، فنلاندی، مغولی ـ تحلیلی مانند فارسی، انگلیسی، عربی ـ و هجایی بسان چینی. استاد که در نوشتن این کتاب از منابع مختلفی به زبانهای مختلف سود برده اند، ثابت نموده اند سومریان که اولین پدید آورندگان تمدن بشری به حساب می آیند، التصاقی زبان بوده اند و زبان آنها صورت قدیمی زبان ترکی آذربایجانی امروزی است. همچنین در این کتاب در مورد اقوام متعددی که قبل از آمدن اقوام هند و اروپایی به ایران، در این سرزمین می زیسته اند بحثهای فراوان و دلپذیری انجام گرفته و با استناد به منابع متعدد ثابت گردیده که زبان همۀ آن اقوام (اقوامی که در آذربایجان و غرب ایران می زیسته اند) التصاقی بوده است. از این اقوام می توان ایلامی ها، قوتی ها، لولوبی ها، اورارتوها، کاسسی ها، اوتی ها، مانناها و سرانجام مادها را نام برد. این کتاب حاوی مطالب بسیار مهم تاریخی است و بحثهایی که در آن رفته و نظریاتی که در آن ارائه شده بسیار نو و بر اساس منطق و اسناد هستند.البته آثاری که در بالا از آنان نام برده شد تنها حدود یک چهارم آثار نوشته شده توسط پروفسور زهتابی هستند و بقیۀ آثار ایشان هنوز به زیور طبع آراسته نشده اند.

*******************************************************************************

پروفسور محمدتقی زهتابی

پروفسور محمدتقی زهتابی (کیریشچی) در 22 آذر ماه سال 1302ه.ش در «چای محله‌سی» شهر شبستر در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود. پدرش با زهتابی خرج عایله را در می‌آورد. در شش سالگی به کمک خواهرش در مکتب قرآن بانوان، قرائت قرآن و خواندن متون ترکی را یاد گرفت. چنانکه خودشان می‌گفتند در خانه، ایشان را بالای کرسی می‌نشاندند و همه دور کرسی جمع می‌شدند و او برای فامیل کتاب‌های داستان قرائت می‌کرد.

در سال 1309 وارد مدرسۀ دولتی جدید التاسیس شبستر شد و بعد از شش سال در سال 1315 تحصیلات ابتدایی خود را به اتمام رساند. پس از آن به وسیلۀ پدر از رفتن به مدرسه منع گردید و بدین ترتیب به مدت دو سال به کار کشاورزی و زهتابی پرداخت و سپس به خاطر علاقه‌ای که به آموختن داشت، به صورت پنهانی به تبریز نزد برادرش رفت و تا سال 1320 به مدت سه سال در دبیرستان فیوضات تا کلاس نهم درس خواند. پس از آن وارد دانشسرای پسران گشته، در مدت دو سال آن مقطع تحصیلی را نیز با موفقیت به اتمام رساند. طی سالهای 23 و1322 در دبیرستان‌های رشدیه و ادب تبریز به تدریس مشغول شد. در طول سال های 24 ـ 1320 در کلاسهای حاج یوسف شعار زبان عربی و در کلیسای کاتولیک‌ها زبان فرانسه را به خوبی یاد گرفت.

در سال 1325 که دانشگاه تبریز به وسیله حکومت ملی آذربایجان تاسیس شد، استاد در دانشکدۀ ادبیات آنجا پذیرفته شده و به عنوان یکی از دانشجویان اولین دوره در آن دانشگاه مشغول تحصیل شد.پس از انحلال حکومت دموکرات آذربایجان به وسیلۀ نیروهای ارتش پهلوی، استاد در سال 1327 برای فراگیری علم و تحصیل در زمینۀ ادب و تاریخ زبان ترکی به صورت قاچاقی وارد شوروی گردید. در آنجا با اشارۀ حزب توده و رهبران فرقۀ دموکرات به دو سال زندان محکوم شده، به سیبری فرستاده شد. بعد از تحمل سه سال زندان در سیبری به دوشنبه تبعید گردید و سرانجام در سال 1333 (1954م) پس از سه سال تبعید توانست خود را به باکو برساند و در دانشکدۀ زبان و ادبیات دانشگاه دولتی باکو مشغول تحصیل گردد. همچنین از همین سال به عضویت هیأت علمی دانشکدۀ خاورشناسی باکو در آمد و در آن دانشکده به تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت. در سال 1969 با دفاع از تز دکترای خود با عنوان «زندگانی و خلاقیت ابونواس» مدرک دکتری گرفت و سه سال بعد موفق به اخذ لقب دوچنت شد. در همین سالها با خانم دکتر خاور اسلان محقق زبان و ادبیات آذربایجانی ازدواج نمود که حاصل این پیوند دو فرزند به نامهای بابک و آذر بود.

در طی سالهای اقامت در باکو و شوروی به دلیل مخالفت رهبران فرقۀ دموکرات آذربایجان، موفق به چاپ هیچ یک از آثار خود نگردید. سرانجام در سال 1350 از شوروی خارج و به عراق و بغداد رفت و در دانشگاه بغداد به تدریس «زبان دیرین ترکی» و «زبان فارسی» پرداخت. در سال 1357 به دلیل پدید آوردن آثار علمی فراوان مفتخر به دریافت لقب پروفسوری از دانشگاه بغداد گردید. در طی سالها اقامت در بغداد، استاد به دفعات مسافرتهایی به آلمان نیز داشتند و در آنجا نیز مشتاقان علم و ادب از گنجینۀ دانش بی‌کران ایشان بهره‌مند می‌شدند.اما آنچه در طی این سالها قلب استاد را به درد می‌آورد، فراق و دوری از وطن بود. ایشان که هدفش از سفر به خارج از کشور به دست آوردن علم و دانش به خصوص در زمینۀ ادب و فرهنگ آذربایجان ـ چیزی که با توجه به دوران خفقان رژیم منحوس پهلوی به دست آوردنش در ایران غیر ممکن بود ـ و انتقال آن به مردم سرزمینش بود، حال آن شایستگی را در خود می‌دید که به آغوش وطن بازگردد و سینه‌های تشنۀ طالبان علم را از دانش خود سیراب گرداند.

وقوع انقلاب اسلامی، این امکان را برای استاد به وجود آورد. دیگر آن خفقان قبلی از بین رفته بود و او می‌توانست در کنار مردم سرزمینش قرار گیرد. به همین خاطر در پی نوشتن تقاضایی برای ورود به کشور و موافقت با آن، استاد در اوایل سال 1358 وارد کشور شد و از همان سال با ایجاد کرسی زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی در دانشگاه تبریز با عنوان استادی به تدریس زبانهای ترکی و عربی مشغول گردید. اما متاسفانه دو سال بعد به بهانه‌های واهی و در عین بی‌گناهی به چهار سال زندان محکوم و پس از آزادی از زندان نیز از تدریس در دانشگاه محروم گردید.

بدین ترتیب استاد بار سفر بسته، رحل اقامت در خانۀ آبا و اجدادی خود در شبستر افکند و در آنجا مشغول مطالعه و بررسی و تحقیق و نویسندگی شد.سرانجام نیز در آخرین روز پاییز سال 1377 در حالیکه تنها چند روزی بود که از سفر علمی به آلمان برگشته بود، در اثر سکتۀ قلبی (؟) در پشت میز مطالعه جان به جان آفرین تسلیم کرد.مراسم خاکسپاری آن عزیز از دست رفته با شکوه زیاد و با حضور بسیاری از شخصیت های علمی ـ فرهنگی آذربایجان در شهرستان شبستر انجام گرفت و بدین ترتیب مردی که تمام عمرش را در راه اعتلای وطن و ملت گذارده بود، به خاک سپرده شد. هرچند که یادش برای همیشه در قلوب مردم آذربایجان زنده خواهد بود.

نگاهی به خصوصیات رفتاری

خصیصه‌ای که همگان در استاد به وضوح می‌دیدند، جوان‌دل بودن ایشان بود. وی با آنکه در اواخر عمر 75 سال از سنشان گذشته بود، ولی بسان جوانی 20 ساله پر شور و شوق بود. خستگی را نمی‌شد در چهرۀ ایشان دید. رفتارشان به خصوص با جوانان چنان بود که هرکس کمی با او هم‌صحبت می‌شد مجذوبش می‌گشت. به دلیل همین مجذوبیتشان محبوب‌ترین فرد در بین دانشجویان و جوانان آذربایجانی به شمار می‌رفت.

زندگانیش بسیار بسیار ساده بود. نه در خانه‌اش و نه در پوشش‌اش و نه در هیچ جای دیگر نشانی از تجمل نمی‌توانستی پیدا کنی. بسیار ساده و بی‌ریا می‌زیست و به این سادگی نیز افتخار می‌کرد.هیچگاه بسان بعضی‌ها در مقابل سئوالی که جوابش را نمی‌دانست، از خود جوابی در نمی‌آورد و می‌گفت : می‌گردم و پیدا می‌کنم. عدم پیشرفت ملل شرق را در عدم ایجاد محیطی مناسب برای اقوام مختلف جهت برخورداری از حقوق ملیشان می‌دانست و معتقد بود تا زمانی که این چنین محیطی ایجاد نگردد، آن استعدادهای طبیعی که در مردم مشرق زمین نهفته است هیچگاه به منصۀ ظهور نخواهند رسید.

آثار قلمی پروفسور محمدتقی زهتابی

استاد در زمینه‌های مختلف علمی ـ ادبی صاحب نظر بودند. ایشان با آنکه مورخی توانا بودند، شاعری پر قریحه نیز بودند. در عین حال در ادبیات ترکی نیز از همگان سر بودند. استاد به پنج زبان ترکی، فارسی، عربی، روسی و فرانسه احاطۀ کامل داشت و در جاهای مختلف به تدریس این زبانها پرداخته بود. در زمینه شعر، اشعار بسیاری از ایشان چاپ شده است بمانند:

• ایتتیحاد یولو آیلیقئ (ماهنامه اتحاد یولو) - بغداد
• آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی - تبریز
• پروانه‌نین سرگوذشتی (سرگذشت پروانه) ـ بغداد
• باغبان ائل اوغلو (نگاهی به حرکات مشروطه و انقلاب پرشور مردم ایران به خصوص آذربایجانیان و تبریزیان در مقابل استبداد و استعمار و بررسی زندگانی یکی از قهرمانان و سرداران جنگهای 11 ماهه تبریز به نام حسین خان باغبان به صورت شعر) ـ بغداد

• چریک افسانه‌سی (افسانۀ چریک) ـ بغداد
• بذ قالاسیندا (در قلعۀ بذ) ـ برلین
• بختی یاتمیش (بخت خوابیده) ـ بغداد
• ارک هفته‌لییی (هفته نامه ارک) - برلین
• هستی نسیم - بغداد
• جنایات ۲۵۰۰ ساله شاهان - بغداد
• آیا زبان فارسی به زبان ملل دیگر ایران برتریت دارد؟ - بغداد
• قواعد الفارسیه - بغداد
• معاصر آذری ادبی دیلی - تبریز
• زبان آذری ادبی معاصر - تبریز
• علم المعانی، لکسیکولوژی - تبریز
• قوی اولسون اون (بگذار ده شود) - تبریز
• باغبان ائل اوغلو - تکمیل شده ـ تبریز
• ایران تورکلری‌نین اسکی تاریخی (تاریخ دیرین ترکان ایران) ۱ و ۲  - تبریز
• شاهین زنجیرده (شاهین در زنجیر) ـ تبریز
• علی آغا واحیددن خاطیره‌لریم - تبریز

ستاره ای که در آسمان ادب و فرهنگ آذربایجان درخشید

اشعار استاد یکی از بهترین و پرمعناترین نمونه‌های شعر ترکی معاصر هستند و ایشان را می‌توان در زمینۀ شعر یکی از شاعران برجستۀ قرن حاضر در حوزۀ زبان ترکی خواند. استاد در زمینۀ ادبیات ترکی آذربایجانی دارای علمی سرشار  و دانشی فراوان بودند، طوریکه شاگردان بسیاری علاوه بر ایران در خارج از کشور منجمله جمهوری آذربایجان، ترکیه، آلمان، سوئد و ... داشتند. ایشان را می‌توان بزرگترین ادیب زبان ترکی در ایران در سدۀ اخیر دانست، چرا که خدمات بسیار ارزنده‌ای در این زمینه انجام داده‌اند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ تدریس زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی بعد از ورود به ایران تا پایان عمر

ـ در طول این 20 سال ایشان هزاران شاگرد در ساحۀ ادبیات پروراندند که اینک هر یک برای خود عالمی هستند.

ـ تحریر و چاپ آثار ارزشمندی در مورد زبان و ادبیات منجمله: «زبان آذری ادبی معاصرـ آواشناسی، قواعد نگارش» (تبریز)، «موعاصیر ادبی آذری دیلی‌ ـ سس، صرف» (تبریز)، «علم المعانی ـ لکسیکولوژی» (تبریز)، «قوی اولسون اون» (مجموعه حکایات ـ تبریز )، مقالات متعدد در روزنامه‌ها و مجلات مختلف از جمله وارلیق، امید زنجان، پیام اورمیه و... ، «قواعد الفارسیه» (به زبان عربی ـ بغداد) و ...با وجود مطالب بالا، تخصص استاد در زمینۀ تاریخ بود.

مهمترین اثر پروفسور زهتابی

کتاب تاریخی ایران تورکلری‌نین اسکی تاریخی (تاریخ دیرین ترکان ایران) ـ جلد اول ـ از ماقبل از تاریخ تا حملۀ اسکندرـ که چند ماه پیش از درگذشت استاد از زیر چاپ خارج شد و به دست مشتاقان رسید مهمترین اثر چاپ شدۀ ایشان است و بعد از درگذشت پروفسور زهتابی ، جلد دوم «ایران تورکلری‌نین اسکی تاریخی» نیز بمانند بسیاری از آثار قلمی وی به وسیله مرکز نشر آثار استاد و با همت شاگردان ایشان چاپ شده‌اند.

از آنجائیکه در زمان رژیم طاغوت به دلیل وجود افکار نژادپرستانه در خاندان پهلوی، وجود تبار ترک در ایران از سوی دولت و عالمان وابسته به آنان انکار می‌گردید. حال آنکه قضیه هیچگاه چنین نبود و ترکان در تاریخ از اولین آفرینندگان تمدنهای بشری به شمار می‌آیند. در این کتاب 870 صفحه‌ای اقوام از لحاظ زبان شناختی به سه گروه عمده تقسیم شده‌اند: التصاقی، تحلیلی (قالبی) و هجایی. التصاقی مانند ترکی، فنلاندی، مغولی ـ تحلیلی مانند فارسی، انگلیسی، عربی ـ و هجایی بسان چینی. استاد که در نوشتن این کتاب از منابع مختلفی به زبانهای مختلف سود برده‌اند، ثابت نموده‌اند سومریان که اولین پدید آورندگان تمدن بشری به حساب می‌آیند، التصاقی زبان بوده‌اند و زبان آنها صورت قدیمی زبان ترکی آذربایجانی امروزی است. همچنین در این کتاب در مورد اقوام متعددی که قبل از آمدن اقوام هند و اروپایی به ایران، در این سرزمین می‌زیسته‌اند بحثهای فراوان و دلپذیری انجام گرفته و با استناد به منابع متعدد ثابت گردیده که زبان همۀ آن اقوام (اقوامی که در آذربایجان و غرب ایران می‌زیسته‌اند) التصاقی بوده است. از این اقوام می‌توان ایلامی‌ها، قوتی‌ها، لولوبی‌ها، اورارتوها، کاسسی‌ها، اوتی‌ها، مانناها و سرانجام مادها را نام برد. این کتاب حاوی مطالب بسیار مهم تاریخی است و بحثهایی که در آن رفته و نظریاتی که در آن ارائه شده بسیار نو و بر اساس منطق و اسناد هستند.البته آثاری که در بالا از آنان نام برده شد تنها حدود یک چهارم آثار نوشته شده توسط پروفسور زهتابی هستند و بقیۀ آثار ایشان هنوز به زیور طبع آراسته نشده‌اند.

درگذشت پروفسور زهتابی

اولین روز زمستان سال 1377 روزی بس حزن‌انگیز برای جامعۀ علمی کشور و مردم آذربایجان بود. چرا که در چنین روزی آذربایجان یکی از فرزندان برومند و دانشمند خود را از دست داد و در غم از دست دادن او در ماتم و عزا نشست. آری در آخرین روز پاییز سال 1377، پروفسور محمدتقی زهتابی ادیب و مورخ بزرگ آذربایجانی در خانۀ شخصی خویش به طرز مشکوکی در شبستر چشم از جهان فرو بست و دار فانی را وداع گفت. گروههای حقوق بشر از وی بعنوان یکی از قربانیان احتمالی قتل های زنجیره ای در ایران نام برده‌اند.

يكى از شاگردان پروفسور زهتابى تعريف مى كرد،كه جناب زهتابى هميشه از اينكه او را دكتر يا استاد خطاب مى كرديم نارضايتى مى كرد،يك روز قرار مى گذارند كه چند روزى را به تحقيق فرهنگ عمومى در روستاهاى قره داغ بروند،چند كيلومتر مانده به روستا جناب زهتابى خواستند كه ماشين را نگه داريم،با حالت جدى گفتند كه تا حالا ازتان خواهش كرده بودم كه من را با لفظ دكتر و استاد صدا نزنيد،ولى اگر پيش اهالى روستا دكتر و استاد كنيد،ديگر حتى حق نداريد سلام و عليك هم با من بكنيد،و در توضيح اش اشاره مى كند كه وقتى شما بين اهالى روستا و مردم من را دكتر و استاد صدا مى كنيد،مردم نمى توانند با من راحت باشند و احساس صميميت كنند،با پيش ذهنيت استاد و دكتر با من محتاطانه ،رسمى و خشك برخورد مى كنند،ر انوقت نمى توانم هيچ استفاده و حتى لذتى از سخنانشان ببرم،
غرض از نقل خاطره ان عزيز برخورد بعضا متكبرانه و دستورى كسانى با مردم است كه يك هزارم پروفسور زهتابى هم نمى شوند. 

 

 

 

 

افشا اسنادی در ارتباط با شکنجه پروفسور محمدتقی زهتابی قبل از قتل

Cümə, 25.12.2008 06:00

برابر اسنادی که از سوی تشکیلات موسوم به “گونئی آذربایجان قورتولوش پارتیاسی” منتشر گردیده است، ۱۰ سال پیش از این و مصادف با قتلهای زنجیره ای روشنفکر محبوب و بنام آذربایجانی پروفسور محمد تقی زهتابی شکنجه گردیده است. تشکیلات “گونئی آذربایجان قورتولوش پارتیاسی” عکسهائی از این شکنجه را در سایت های آذربایجانی منتشر نموده است. این تشکیلات ادعا نموده است که پروفسور زهتابی قبل از کشته شدن توسط عناصر اطلاعاتی مورد شکنجه واقع گردیده است. بنا به بیانیه منتشره از سوی این تشکیلات جهت جلوگیری از هر گونه تهدید امنیتی بعضی از هموطنان آذربایجانی این اسناد پس از ۱۰ سال منتشر می گردد. در این بیانیه از مرحوم دکتر زهتابی با عنوان شهید راه حرکت ملی آذربایجان یاد گردیده است. پیش از این از سوی تعدادی از فعالان آذربایجانی و دوستان پروفسور مرگ مرحوم پروفسور زهتابی مشکوک قلمداد گردیده بود. بنابه اظهارات این عده مرحوم پرفسور زهتابی از قربانیان قتلهای زنجیره ای ۱۰ سال پیش می باشد. به نظر می رسد با انتشار این عکسها مسئله شهادت وی از سوی نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی قطعیت پیدا نموده و شک و شبهه های مبنی بر مرگ طبیعی وی بر اثر سکته قلبی بلاثر گردد. خاطر نشان می شود پروفسور زهتابی از بنیان گذاران رویکرد علمی-دمکراتیک و مدنی در حرکت ملی آذربایجان بوده و همواره بعنوان رهبر معنوی طیف وسیعی از فعالان آذربایجانی، روشنفکران و دانشجویان آذربایجانی محسوب می شود. وی در سالهای پس از انقلاب و به ویژه دهه هفتاد زحمات فراوانی در تدریس غیر رسمی زبان و ادبیات تورکی و تاریخ آذربایجان متقبل شده است. گفته می شود بسیاری از فعالین دانشجوئی دهه هفتاد آذربایجان تمایلات هویت طلبانه خویش را مدیون درسها و کتب روشنگرانه این اندیشمند فرزانه می دانند. از وی دهها کتاب و مقاله در مورد مسائل سیاسی-اجتماعی، تاریخی و ادبی آذربایجان به یادگار مانده است.

 

پروفسور ذهتابی شهید راه حقیقت (سالروز شهادت پروفسور)


ما در کشوری زندگی میکنیم که در آن فقط فارس ها را انسان میدانند و سایر قومیتها حتی اگر فرهنگی کهن تر و غنی تر از فارسها داشته باشند. مجبور هستند تا زبان و فرهنگ فارس ها را تبلیغ کنند. البته تاریخ ثابت کرده است که هیچ حکومت نژادپرستی دوام ندارد و مطمئن باشید کار این رژیم رو به پایان است.

ترکها اولین ساکنان آذربایجان بوده و از هفت هزار سال قبل در این منطقه زندگی کرده و از همان زمان تاکنون به زبان ترکی صحبت کرده اند. متاسفانه در سالهای اخیر، یعنی از زمان رژیم پهلوی تاکنون تمامی حاکمان ایران به نوعی ترک ستیز بوده و سعی بر این داشته اند که با مدارک جعلی ثابت کنند که آذربایجانی ها آریایی بوده و ترک نیستند. بلکه از حدود هزار سال پیش ( حتی در بعضی موارد مدتی کمتر از پانصد سال ) تحت فشار حکومتهای ترک زبان؛ به این زبان روی آورده اند. آنها برای رسیدن به این هدف گاهاً از تعدادی خود فروخته و خائن آذربایجانی نیز کمک گرفته اند که میتوان مهمترین آنها را احمد کسروی ملعون دانست.

اما ماه هیچگاه پشت ابر نمانده و نمیماند. مطمئن باشید که کسانی همچون پروفسور زهتابی در آذربایجان هستند که میتوانند دروغهای صدها کسروی را برملاکنند.

مرحوم شادروان پروفسور محمد تقی زهتابی شخصی است که شاید بتوان آن را درخشان ترین ستاره قرن حاضر آذربایجان دانست. ایشان تمام عمر خود را وقف مردم آذربایجان و زبان مادری و تاریخ آنها کرد. اگر مشتاق هستید که تاریخ واقعی آذربایجان را مطالعه کنید به شما کتاب معروف ایشان را که هم به زبان فارسی ( با عنوان "تاریخ دیرین ترکان ایران" ) و هم به زبان ترکی ( با عنوان "ایران تورکلرینین اسکی تاریخی" ) منتشر شده است را توصیه می کنیم.  البته با وضعی که از حکومت نژادپرست ایران سراغ داریم فکر میکنم تهیه کردن این کتاب کار بسیار مشکلی باشد.

در این کتاب تاریخ واقعی آذربایجان را با تمام اسناد و مدارک واقعی و با استناد به نظرات ده ها تاریخ شناس معتبر و معاصر جهان میتوانید مطالعه کنید.

پروفسور زهتابی پس انتشار جلد اول این کتاب در سال 1377 در همان سال دار فانی را وداع گفت. مسئولین خود فروخته جمهوری اسلامی مرگ ایشان را مرگ طبیعی ذکر کردند. اما واقعیت چیز دیگری است. ایشان سابقه هیچ عارضه قلبی نداشته و این در حالی است که این اتفاق در همان سالی است که جلد اول کتاب ایشان به چاپ رسید و جلد دوم این کتاب در حال تکمبل برای چاپ بود. از آنجا که با چاپ جلد دوم این کتاب تمامی دروغهایی که این شئونیست ها تا آن روز تحویل مردم ایران داده بودند فاش میشد، شئونیست ها آن بزرگوار را شهید کردند. اما با تلاش برخی از شاگردان و دوستداران آن مرحوم، جلد دوم این کتاب نیز در سال 1378 در تبریز به چاپ رسید و دروغهای پان فارسهای آریاپرست فاش شد.

آری، فارس های شئونیست که طاقت شنیدن واقعیت را نداشتند ایشان را به شهادت رساندند و مرگ ایشان مرگ طبیعی نبود. دلیل این ادعا هم کاملاً روشن است. مسئولین خائن مملکت بعد از مرگ ایشان حق هیچگونه تحقیق و تفحسی را در مورد مرگ مرموز ایشان به مردم آذربایجان ندادند و حتی بارها و بارها عده زیادی را در سر مزار ایشان به جرائم نامعلوم دستگیر کرده اند.و همچنین انتشار عکس هایی از جنازه ایشان در سال های اخیر حاکی از شکنجه شدن ایشان قبل از مرگ بوده است و به اعتقاد خیلی ها این قتل نیز در چهار چوب قتل های زنجیره ای آن مقطع ایران اتفاق افتاده است..

پروفسور زهتابی در کتاب خود با دلایل و مدارک کاملاً مستند ثابت میکند که از هفت هزار سال قبل، یعنی زمانی که اسمی از فارس در جهان شنیده نشده بود. ترکها در آذربایجان و اطراف آن زندگی کرده اند و خدمات زیادی به تمدن بشری ارائه کرده اند. از مهمترین اقوام ترک آن زمان میتوان به سومرها ، ایلامی ها ، کاسی ها ، قوتتی ها ، خزرها، لولوبی ها، کاسپی ها، اورارتو ها و ... اشاره کرد. اینان کسانی بودند که اخراعات مهمی همچون خط و چرخ را به جهان عرضه کردند. روز را به 24 ساعت و هر ساعت را به 60 دقیقه و هر دقیقه را به 60 ثانیه تقسیم کردند. دایره را به 360 درجه تقسیم کرده و نسبت های مثلثاتی را کشف کردند. آنها اولین کسانی بودند که قانونگذاری را برای بشر به ارمغان آوردند. انواع فلرات را کشف کرده و هنر فلزکاری را بوجود آوردند. اما شئونیست ها از برملا شدن این اسرار راضی نبودند و تاریخ دروغین و جعلی خود را در خطر میدیدند.

آری دلیل شهادت پروفسور زهتابی علاقه به وطن و بیان واقعیت و راستگویی بیش از حد بود. البته نمونه های این چنینی را در تاریخ آذربایجان میتوان به وفور یافت کرد. کسانی که به علت راستگویی و درستکاری و مطالبه حق خود خائن و یاقی و یا تجزیه طلب قلمداد میشدند. و امروز حتی جمهوری اسلامی به زبان آوردن اسم آنها را یا جرم میداند یا با اکراه از آنها یاد میکند.

فیلم: تصاویری منتشر نشده از آثار ضرب و شتم و شکنجه بر پیکر پروفسور زهتابی پیش از کشته شدن آذوح: تصاویر منتشر شده از لحظاتی پس از به قتل رسیدن پروفسور زهتابی، استاد گرانقدر فرهنگ و ادبیات آذربایجان، به خوبی نشان می دهند ایشان پیش از جان سپردن مورد ضرب و شتم شدید و شکنجه قرار گرفته است "برای باز شدن تصویر روی همین نوشته کلیک کنید